Keloid (bliznowiec). Definicję keloidu podał Peacock w 1970 roku; musi on spełniać trzy warunki:
1. Swoim zasięgiem przekracza granice pierwotnej rany.
2. Nie podlega procesowi inwolucji.
3. Prawie zawsze nawraca po prostym wycięciu i zeszyciu.
Inne kryteria keloidu to:
1. Czas powstawania – keloid powstaje późno po zabiegu, po około 3 miesiącach, a czasem nawet po kilku latach (blizna przerostowa powstaje po 3-4 tygodniach po zabiegu i ulega inwolucji po 3-6 miesiącach).
2. Dolegliwości w postaci samoistnego swędzenia, pieczenia, a nawet bólu oraz w postaci przeczulicy na drobne bodźce są bardziej nasilone niż w bliznach przerostowych.
3. Keloidy lokalizują się zwykle w szczególnych okolicach ciała – mostek, okolica naramienna, kark, płatek małżowiny usznej (blizny przerostowe lokalizują się zwykle po stronie zginaczy na kończynach i mają tendencję do tworzenia przykurczów bliznowatych).
4. Przyczyna powstawania keloidów jest nieznana, można doszukać się skłonności rodzinnej (blizny przerostowe powstają często w wyniku powikłań w gojeniu się ran lub w wyniku zwiększonych napięć w ranie – krzyżowanie kres zgięciowych na kończynach).
5. Keloidy i blizny przerostowe częściej występują u ludzi ciemnoskórych, z grupą krwi A, alergików.
6. Keloidy i blizny przerostowe powstają w wyniku zaburzenia równowagi pomiędzy produkcją i degradacją kolagenu; te zaburzenia równowagi na rzecz produkcji kolagenu sa znacznie bardziej nasilone w keloidach.
Zanim rozpocznie się leczenie należy postawić rozpoznanie. Rozpoznanie „keloid“ lub „blizna przerostowa“ można postawić tylko na podstawie obserwacji. Należy pamiętać, że skóra może być miejscem rozwoju nowotworów złośliwych o charakterze włóknistym, np. dermatofibrosarcoma. W przypadku jakiegokolwiek podejrzenia nowotworu obowiązuje biopsja. Zarówno keloidy jak i blizny przerostowe dotyczą głównie ludzi młodych. Zanim rozpocznie się leczenie należy dokładnie ocenić co najbardziej przeszkadza choremu. Czy dolegliwości bólowe, czy wygląd, czy upośledzenie funkcji. Jeżeli leczenie chirurgiczne zostanie zastosowane jako jedyna opcja, to zarówno w przypadku blizny przerostowej jak i keloidu odsetek nawrotu wyniesie 45-100%, a wynik leczenia może być gorszy niż pierwotna blizna.
Proponowane są różne metody leczenia chirurgicznego:
1. Zastosowanie expanderów w okolicy mostka z następowym wycięciem koloidu i zeszyciem rany bez napięcia.
2. Wycięcie blizny przerostowej czy keloidu w formie „Z“ lub „W“ plastyki w celu zmiany kierunku blizny na bardziej korzystny w stosunku do linii Langera.
3. Wycięcie keloidu z pozostawieniem brzegu blizny; ma to zmniejszyć masę keloidu z pozostawieniem nietkniętej granicy keloid- zdrowa tkanka i stabilizować ranę.
4. Wycięcie keloidu w granicach zdrowej tkanki, aż do tkanki podskórnej i pokrycie ubytków wolnym przeszczepem skóry. Szczególną rolę odgrywa kompresoterapia. Leczenie uciskiem (kompresoterapia) powoduje przyspieszenie procesów inwolucyjnych w bliźnie. Należy stosować ubrania uciskowe szyte na miarę, wytwarzające ucisk 25-30 mmHg i noszone bez przerwy przez 18-24 godzin na dobę, przez okres minimum 2 lat. Hipotezy działania ucisku wskazują na niedotlenienie, spadek produkcji kolagenu, zmniejszenie ilości inhibitorów kolagenazy, a więc wzrost rozpadu kolagenu. Sterydoterapia stosowana w formie iniekcji w keloid w dawce 10-40 mg w odstępach 4-6 tygodni. Sterydy powodują zmniejszenie syntezy kolagenu, wzrost rozpadu kolagenu (zmniejszenie poziomu inhibitorów kolagenazy), zmniejszenie proliferacji fibroblastów. Silikony (maści i plastry silikonowe) – prawdopodobnie poprawiają uwodnienie tkanek blizny, co sprzyja rozpadowi kolagenu. Leczenie silikonami powinno być długotrwałe – 6-12 miesięcy przez okres 18-24 godzin na dobę.
Inne metody stosowane w leczeniu keloidów to laseroterapia, krioterapia, radioterapia, 5-FU, IFN, Bleomycyna. Wydaje się, że najlepsze efekty terapeutyczne daje łączenie kilku metod, a kompresoterapia i plastry silikonowe charakteryzuje się skutecznością dochodzącą nawet do 80%.